فرهنگ و پوشش زنان ایل قشقایی

چون دخترایل،زن به زیبایی نیست
زیباست ولی فکرخودآرایی نیست
درچابکی وسوارکاری مردی
همتای زن ودخترقشقایی نیست

فرهنگ و پوشش زنان ایل قشقایی:

بدون تردید جهان بینی و انسان شناسی هر فرهنگ و مکتب نقش اساسی و مهمی در انتخاب نوع و شیوه پوشش دارد و انسان ها به وسیله نوع پوشش برخی از هویت خود را عرضه می دارند.

پوشاک بارزترین سمبل فرهنگی، مهمترین و مشخص ترین مظهر قومی با سرعت انتقال زیاد، نشانه فرهنگی است که سریع  تحت تاثیر پدیده های فرهنگ پذیری در میان جوامع گوناگون انسانی قرار می گیرد، حتی عده ای را عقیده بر این است که استیلای فرهنگی و سلطه پذیری در وهله اول از طریق انتقال پوشاک صورت می گیرد.

حتی می توان با تغییر پوشاک یک جامعه نوع معیشت و شیوه آن را نیز دگرگون نمود و تغییر و تحولاتی در ساختار زندگی اجتماعی آنها بوجود آورد.

مانند تغییر پوشاک توسط رضاخان در ایران و آتاتورک در ترکیه.

بخش اول: پوشش زنان قشقایی

قرن ها است با تغییر تمدن و پیشرفت های زندگی شهری و پیدا شدن انواع لباس ها با مدهای مختلف، زنان قشقایی همچنان به لباس اصیل خود عشق می ورزند و جز در شرایط خاص و شهرنشینی حاضرنشدن پوشش خود را تغییر دهند.

در ایل هر زنی مسئول دوخت و دوز لباس خود می باشد، لباس ایل زنان بسته به سن و سال آنها رنگ های متفاوتی دارد ،کمتر زنی در کهولت پارچه های رنگین می پوشد .

لباس های رنگین مخصوص نو عروس ها و زنان جوان می باشد و حتی دختران نیز در پوشیدن لباس های رنگین آزاد نیستند.

نوع لباس و جنس آن بستگی به میزان درآمد خانواده می باشد اما لباس نوعروس ها  اغلب از پارچه های گران و رنگ سفید با تزئینات بسیار زیبا می باشد.

قطعا لباس زنان ایل قشقایی یکی از زیباترین و پرشکوه ترین پوششی (هم از نظر حجاب و هم ازنظر زیبائی) است.

الف: زیورآلات زنان قشقایی

زنان قشقایی نه به خاطر عدم بضاعت مالی یا نا آشنا بودن به تزئینات غیرطبیعی بلکه به جهت فطرت و اخلاق بی آلایش، خود را همیشه ساده و دور از هر نوع تظاهر جلوه می دهند.

استفاده از جواهرات به دلیل تحرکات بسیار و زندگی شبانی بین زنان ایل چندان مرسوم نیست. زنان ایل به دلیل فعالیت های بیش از اندازه روزانه حتی در برخی مواقع بیشتر از مردان فعالیت دارند پس آویژه هایی در گوش و گردن تحرک آنان رامحدود و برای آنان مزاحمت ایجاد می کند.

استفاده از لوازم آرایشی برای زنان قشقایی زیبنده ومرسوم نیست.

زنان مسن و تازه عروس ها از حنا برای رنگ کردن مو و جلوگیری از ریزش آن و از سرمه برای دید بهتر چشم ها استفاده می شود.

خرید جواهرات و سنگ های قیمتی برای خانواده های کم درآمد ممکن نیست ، اما برای تازه عروس ها بسته به موقعیت مالی النگو های طلا یانقره خریداری می شده است.

مناسب ترین وزیبا ترین گردنبند برای نو عروسان دانه های معطر ملهو و میخک است، که برای بوی بسیار خوشایند آن که بصورت ردیف های چن تایی کنارهم و در رنگ های مختلف دسته بندی و استفاده می شوند.

زنان ایل قشقایی بخاطر تحرک بسیار از خوش بوهای طبیعی استفاده می کنند از جمله این عطرها گیاه «علفه» می باشد که این گیاه از هند وارد شده و در قوطی های مخصوصی نگه داری و جنس آن ازطلا، برنج و نقره هست.

ازدیگر موارد تزئینی زنان قشقایی قاب قرآن ( قوطی چهارگوشی که درآن برگی از کلام الله می گذارند و به گردن می آویزند ) است.

ب: پوشش زنان ایل قشقایی

۱_ چارقد یالچک:

پارچه ای ازجنس تور ظریف و نازک به شکل سه گوش برش میدهند، بوده و در وسط ضلع بلندتر انحنایی به سمت بیرون دارد که هنگام استفاده از آن این انحنا به جلوی پیشانی قرار می گرد و محافظ زلف و موهای بالای پیشانی است.

اطراف چارقد را با مهره و ملیله میان رویی آن را با انواع پولک ها تزیین می کنند.

۲_ کلاهک یا کلاقچه:

کلاقچه را از انواع پارچه های مخملی، ساتن، وزری تهیه می شود تزیینات رویی آن به اندازه کلاقچه زنان بختیاری نیست،  زیرا در زیر چارقد قرار می گیرد و فقط به نوار دوزی کناره ها اکتفا می شود «بندی به گوشه کلاهک می دوزند وزیرچانه گره می خورد»

۳_ یاقلوق یا اشارپ یا قالاق:

ازسال ۱۳۲۰ به بعد یاقلوق یا قالاق بین زنان قشقایی مرسوم شد.

یاقلوق یک پارچه ابریشمی است که بعد از تاکردن قطران به ۲۰ سانتی متر و از بالای پیشانی دقیقا بالای لبه چارقد بسته می شود و بوسیله سنجاق و گل طلا به چارقد وصل شده و برای زیبایی و محافظت از آن بسته می شود و انواع آن شامل قالاغی، هفت رنگ، تواضعی و… است.

۴_ کینگ یاپیراهن:

پیراهن بلند وراسته ای است که درد و پهلوی ان تاکمرگاه چاک دارد، یقه آن بسته و آستین های ان هم باز  راسته است و مچ آن به وسیله کش دوخته می شود «برای راحتی زنان ایل، اگر پیراهن ساده باشد جلوی و پیش سینه آن به وسیله مهره و پولک تزئین می شود»

۵_ تنبان یاشلیته:

تنبان از پارچه های رنگین وبسیار زیبا شامل :

۱_ شلیته یازیر تنبان:

شلیته ،تنبان هایی است که زیرتنبان اصلی بصورت رنگارنگ باجنس چیت،« وال و نخی»  ساده و ارزان قیمت پوشیده می شود

۲_ تنبان های چین دار:

این تنبان ها از پارچه های گران قیمت و رنگارنگ با جنس های ابریشمین و… دوخته می شود که چین آنها از ۱۰ تا ۳۰ سانت بوده و بین ۸ تا ۹ متر پارچه برای تهیه استفاده می کنند.

۳_ تنبان های بدون چین:

این تنبان ها از نوارهای ساده و نگین دار بسیارزیبا در پایبن تنبان دوخته می شود و بین ۱۰ تا ۱۵ مترپارچه استفاده دارند

۶_ آرخالق:

ارخالق زنان قشقایی نیم تنه ای از جنس پارچه های زری و مخمل الوان است دارای استین های سنبوسه ای که تانوک انگشتان میرسد وآستر آن ساده و دوخت آن کار هرکسی نیست و مهارت خاصتی میخواهد. یقه آن گرد و خوابیده و بدون برگردان است.

زنان قشقایی ارخالق را به جای ژاکت و برای حفاظت از سرما می پوشند.

۷_ سرانداز:

باپوشش کامل زنان قشقایی دیگر احتیاجی به سرانداز  یا چادرنبوده و به علت تحرکات بسیار زیاد نمی توانند هم از آن استفاده کنند «دست وپا گیر بوده وفقط درزمان نماز خواندن استفاده می کنند».

۸_ پاپوش یا کفش:

در گذشته زنان اغلب از گیوه یا ملکی استفاده می کردند، البته گیوه زنان ظریف تر از‌ پاپوش مردان بوده و از آباده و قلات تهیه می شده است.

زهره رستمی کیا
کارشناسی علوم سیاسی